Tilbe Su Yapıcı Evcil hayvanınızın ağzını hiç açtınız mı? Diş sağlığının öneminin bilincinde misiniz? Kedi ve köpeklerin %80´inin, yaşamlarının bir döneminde, diş dökülmesine yol açan diş ve diş eti sorunu yaşadığını biliyor musunuz? Diş problemleri 2 yaşın üzerinde kedi ve köpeklerde oluşabildiği gibi, çeşitli metabolik rahatsızlık veya hastalıklara bağlı genç hayvanlarda da oluşabilmektedir. Burada bilmemiz gereken önemli nokta, ağız kokusunun ağız içi bir rahatsızlıktan kaynaklanabildiği gibi, sistemik bir rahatsızlıktan da kaynaklanabileceğidir. Dolayısıyla en kısa zamanda veteriner hekimimizin ziyaret edilmesi gerekir.
Süt Dişleri ve Kalıcı Dişler
Kedi ve köpek yavruları tıpkı insanlar gibi dişsiz doğarlar. 2-4 haftalıkken, köpek yavrularının 28, kedi yavrularının 26 dişi çıkar. Süt dişlerinin oluşumu ve dizilişi çok önemlidir, zira ortalama üç aylıktan itibaren dökülmeye başlar ve yerlerini kalıcı dişlere bırakırlar.
Kalıcı dişlerin oluşumu 7 aylıkken tamamlanmış olmalıdır. Yetişkin bir köpeğin 42, kedinin 30 dişi vardır. Genç hayvanlarda sıkça rastlanan problem süt dişinin düşmemesidir. Bu olay Yorkshire Terier, Kaniş gibi küçük köpeklerde sık görülür.
Dökülmeyen süt dişi, aynı kanalda kalıcı dişlerin çıkmasını dolayısıyla da kalıcı dişlerin düzenli dizilişini önler ve önemli çene-ağız kapanış sorunlarına yol açar.Genellikle süt kanini (köpek dişi) dökülmemeye eğilimlidir. Bu nedenle kalıcı dişler dökülmeyen süt dişlerinin hemen yanında çıkarlar. Eğer süt dişleri 7. Ayın sonuna kadar dökülmezse, köpeğinizi veterinere götürmeli ve süt dişinin çekilmesini sağlamalısınız.
Diş Çürümesi hayvanlarda ender görülse de elbette görülebilir. Diş çürümesi, dişin en dışı yani mine tabakasının aşınması sonucunda, önce mine tabakasında, ardından dentin tabakasında ve nihayet pulpada -yani dişin sinir ve damarlardan oluşan kısmında- görülen doku tahribatıdır. Çürük, genellikle asitli ve karbonhidratın bol olduğu ortamlarda daha hızlı gelişir. Kediler ve köpekler etobur olduklarından dirençlidirler, diş çürümesi çok ender görülür.
Dişler ve Beslenme
İnsanların aksine hayvanlar pişmiş yemekler tüketmezler. Etçil, otçul ya da hepçil de beslenseler yiyeceklerini çiğ olarak tüketir, sudan başka bir şey içmezler. Şeker, gazlı içecekler gibi önemli risk faktörleri onlar için söz konusu değildir.
Kuru mama ve ödül mamalarının birçoğu ağız sağlığını koruyan özel besin maddeleri içerir. Ödül mamaları özellikle evcil hayvanlarımızın diş ve diş eti sağlıklarını korumak için günlük tüketilmek üzere tasarlanmaktadır.
En iyi koruma yönteminin dişlerin doğrudan fırçalanması olduğu genel olarak bilinse de kuru mama tanelerinin sağladığı mekanik temizliğinde diş sağlığına önemli bir etkisi vardır. İri ve köşeli mama taneleri dişlerin arasında derinlere nüfuz ederek diş etlerini uyaran bir fırça hareketi sağlar.
Son 10 yılda diş sağlığına yönelik üretilen çiğneme kemiklerinde artış olmuştur. Diş çürümesini azaltan bileşenler ve katkı maddeleri içeren bu kemikler aynı zamanda çiğneme yoluyla tükürük üretimini artırarak diş eti hastalıklarının önüne geçerler. Özel olarak alınan bu çiğneme kemikleri bulunamazsa, kedilere koyun-keçi bacak kemiği ve köpeklere sığır bacak kemiği verilip onların kemikle oynaması sağlanırken bir yandan da mekanik temizlik yapması sağlanabilir.
Alkalize edici maddeler, ağızda pH değerini ayarlamak ve plakta mineralleşmeyi azaltmak için kullanılabilir. Yaban mersini ve kadifeçiçeği gibi birtakım meyve ve sebze özleri güçlü antimikrobiyal ve antioksidan aktiviteler gösterirler. Bu aktiviteler serbest radikaller ve hidroperoksitlerin saldırısına karşı diş etlerini korur ve bakterilerin çoğalmasını önler.
Plak ve Diş Taşı
Plak, bakterilerden oluşan ve gittikçe sarıdan kahverengiye dönen yapışkan tabakadır. Bakterilerin asit üretimi; dişleri kaplayan ve koruyan diş minelerine zarar vererek çürüklere neden olur ve diş eti iltihabını arttırır. Diş etlerinde oluşan küçük lezyonlar bakterilerin kan dolaşımına girmesine ve bağışıklık sistemine zarar vermesine yol açabilir ki bu durum başka sağlık sorunlarını da beraberinde getirir. Bazı bakteri grupları ağızda kötü kokuya (halitozis) sebep olan hidrojen sülfür gibi uçucu ve renksiz maddeler üretir.
Dişte oluşan ikinci madde ise diş taşı, yani tartardır. Bir veya iki gün sonra plak kalsiyum tuzu ile birleşerek dişte sert ve kırılgan bir tabaka oluşturmaya başlar. Çok sık görülen bir sorundur. 8 yaşından büyük kedilerin %50´sinde, köpeklerin %75´inde görülür. Dişle diş etinin birleştiği noktada, besin artıklarının salya ve ağızdaki bakterilerle karışarak oluşturduğu sert tabakadır. Tartarın fiziksel bir yolla temizlenmesi çok zordur ve çoğunlukla veteriner müdahalesine ihtiyaç duyulur. Bu nedenle tartar oluşumunu en başından önlemek en iyi çözümdür. Dişteki plak ve tartar diş etlerinde ihtihaplanmaya sebep olur.
Diş Kırılması
Diş kırılması, dalaşma ve tahta, taş , kemik vb. sert maddeleri kemirme sonucu olabilir. Kırılma pulpaya yakın bir yerden olursa , çok acı verir. Dişteki hasarın boyutuna göre kırılan bölgenin dolgu maddeleri ile doldurulması veya dişin çekilmesi yoluna gidilebilir.
Hayvanların Diş Sağlığı ve Temizliği
Hayvanınızın ağzını ve dişlerini kontrol etme alışkanlığını mutlaka edinmelisiniz. Bazı hayvanlar bu incelemeyi kolayca kabul ederken, bazıları muayene gibi bakımı da reddeder. Bu durumda veteriner hekiminizin yardımına gerek vardır.
Öncelikle diş aralarına sıkışan artıkları bir kulak çöpü ile çıkarın. Özel ya da yumuşak kıllı bir fırça kullanın, üzerine biraz diş macunu sürün. Bu diş macunları kesinlikle florürsüz olmalıdır. Hayvanlar için özel üretilen diş macunları mevcuttur mümkünse bunlar kullanılmalı. Fazla gelen florür hayvanlarda zehirlenmelere neden olabilmektedir. Hayvanınızın ağzı kapalıyken, dudaklarını yan taraftan açarak, fırçayla dişlerini ve diş etlerini fırçalayın. Haftada bir ya da iki kez fırçalamanız yeterlidir. Bunun yanı sıra veterinerinizin önereceği bir antiseptik solüsyona batırılmış bir pamukla dişetlerine kompres uygulayabilirsiniz. Bu sayede onun ağzını mikroplardan ve kötü kokulardan korumuş olacaksınız.
Dişlerinin fırçalanmasına ve temizlenmesine izin vermeyen kedi ve köpekler için çoğunlukla mamalarına katılan bitkisel içerikli kozmetik ürünlerden kullanarak temizlenmesi ve hatta oluşan plakların yumuşatılarak uzaklaştırılması mümkün olabilir.
